Burak zwyczajny (Beta vulgaris) to dwuletnia roślina z rodziny szarłatowatych. Ma gruby, mięsisty korzeń o intensywnie czerwonej lub bordowej barwie, którą zawdzięcza wysokiej zawartości betalain – naturalnych barwników o silnych właściwościach przeciwutleniających. Warzywo ma delikatnie słodkawy smak i soczystą, zwartą strukturę. Jest przy tym źródłem wielu cennych składników odżywczych. Zawiera m.in. witaminy (A, B, C, E, K) i minerały (potas, żelazo, magnez). Buraki są również niskokaloryczne i wspomagają pracę układu krwionośnego, poprawiając ciśnienie krwi i wspierając funkcjonowanie wątroby. Są szeroko wykorzystywane zarówno w Polsce, jak i w kuchniach na całym świecie – w sałatkach, zupach, sokach czy jako składnik przetworów.
Burak zwyczajny w trakcie wzrostu preferuje stanowiska słoneczne oraz wilgotne, żyzne i przewiewne podłoża, najlepiej piaszczysto-gliniaste o pH w okolicach 7. Nasiona wysiewa się od końca kwietnia do lipca, w rzędach co 30 cm i na głębokość 2-3 cm. Co ważne, w roślinie jadalne są zarówno liście jak i korzenie. Zbiorów tych pierwszych najlepiej dokonywać gdy są stosunkowo nieduże – pod koniec czerwca i lipca, a korzeni od sierpnia do października.
Kalorie | 43 kcal na 100 g surowych |
---|---|
Białko | 1.6 g na 100 g |
Błonnik | 2.5 g na 100 g |
Zawartość | witaminy z grupy B (w tym kwas foliowy), witamina C tiamina, ryboflawina, niacyna oraz witaminy A,E i K zawarte w liściach rośliny |
Wartości zdrowotne | wzmacnia układ krwionośny, poprawia metabolizm tłuszczów, obniża ciśnienie krwi, przeciwdziała anemii, chroni wątrobę, poprawia pracę układu krążenia, działa przeciwnowotworowo, reguluje poziom cukru we krwi |
Dzięki wysokiej zawartości kwasu foliowego, azotanów i antyoksydantów buraki zwyczajne realnie wpływają na zdrowie. Poprawiają wydolność fizyczną, wspierają serce, wzmacniają odporność, a nawet pomagają regulować trawienie i obniżać stres. Powinny zatem znaleźć się m.in. w diecie:
Warto również dodać, że spożywanie buraków może korzystnie wpływać na zdrowie układu pokarmowego. Warzywa te działają prebiotycznie – dzięki wysokiej zawartości błonnika pokarmowego oraz naturalnych związków roślinnych (betalain, polifenoli) wspierają rozwój korzystnej mikroflory jelitowej. Szczególnie cenny pod tym względem jest zakwas z buraków oraz warzywo w formie kiszonej. Produkty te powstają w wyniku naturalnej fermentacji, podczas której namnażają się bakterie kwasu mlekowego. Dzięki temu regularne ich spożywanie może przyczyniać się do lepszej pracy wątroby, poprawy metabolizmu oraz wspomagać naturalne procesy detoksykacyjne organizmu.
Burak zwyczajny może nie być odpowiedni m.in. dla osób z chorobami nerek. Zawiera bowiem kwas szczawiowy, który może prowadzić do wytworzenia kamieni nerkowych. Osoby z cukrzycą oraz insulinoopornością również powinny spożywać warzywo z umiarem. Ich nadmierna konsumpcja może utrudniać regulację stężenia glukozy we krwi. Ostrożność powinny zachować również osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego. Roślina może powodować dolegliwości żołądkowe jak bóle brzucha, wzdęcia, biegunka, czy zaparcia.
Burak zwyczajny to warzywo, które świetnie odnajduje się w kuchniach na całym świecie. Można go piec, gotować, grillować, kisić lub spożywać na surowo. Pieczony zyskuje intensywniejszy smak i miękką strukturę, gotowany staje się delikatny i łatwy do przetwarzania. Kiszony natomiast jest nieco kwaśniejszy, a przy tym zyskuje dodatkowe właściwości probiotyczne. Surowy burak, cienko pokrojony lub starty, zachowuje natomiast najwięcej witamin. W tej formie idealnie nadaje się do lekkich potraw. Warzywo to doskonale komponuje się zarówno z daniami zimnymi, jak i ciepłymi, wzbogacając je swoim smakiem i wyjątkowym, głębokim kolorem. Roślina doskonale sprawdza się w takich potrawach jak:
Świeży burak powinien mieć gładką, napiętą skórkę, bez pęknięć, plam czy oznak pleśni. Najlepiej sięgać również po te średniej wielkości, zbyt duże mogą być mniej soczyste. Jeśli warzywo sprzedawane jest z liśćmi, również warto zwrócić na nie uwagę. Świeże powinny być zielone i sprężyste, bez oznak więdnięcia, czy żółknięcia.
Buraki najlepiej przechowywać w chłodnej, ciemnej i suchej piwnicy. Najlepiej tolerują temperatury na poziomie 1-2°C. W takich warunkach zachowują swoją świeżość nawet przez kilka miesięcy. Można je również przechowywać w lodówce. Warzywa można także mrozić, po uprzednim ugotowaniu, ostudzeniu i pokrojeniu na mniejsze kawałki – dzięki temu utrzymają swoją strukturę po rozmrożeniu. W Polsce niezwykle popularne jest również ich konserwowanie. W tej postaci mogą przeleżeć nawet rok.
Burak zwyczajny można spożywać w postaci surowej, gotowanej, kiszonej, jako zakwas lub sok. Surowe doskonale nadają się do sałatek i koktajli. Gotowane można wykorzystać jako dodatek do zup. Aby zachować jak najwięcej ich składników, najlepiej gotować je jednak w skórce i możliwie krótko.